Web 3.0 Nedir? (Web Teknolojilerinin Gelişim Sürecine Yüzeysel Bir Bakış)
İnternet… Bugün sosyal hayat içerisinde de sıradanlaşan ve çok yaygınlaşan kavramlardan bir tanesidir internet kavramı. Özellikle akıllı telefon kullanımının ve mobil internet teknolojilerinin de gelişmesi ile bu kavramın önemi ve farkındalığı artmıştır. Bu içeriğimizde web teknolojilerinin evresine çok yüzeysel ve temel bir yaklaşım içerisinde bakacağız.
Bugün internet teknolojisinin (buna web 2.0 diyoruz) geldiği noktada bir çok dünya devi oluşmuş ve bu dünya devleri de sosyal hayatın bir parçası haline gelmiştir. Facebook, twitter, youtube ve daha nicesi bu platformlardandır. İsimlerini ifade ettiğimiz bu platformlar bir çok konuya öncülük etmiş ve sahip oldukları veriler ve de kullanıcı sayıları açısından dijital dünyanın en önemli konuları arasında yer almıştır. Ancak bugünlerde özellikle finans sektöründe değişen durumlar neticesinde bu platformların otoritesi sarsılmaya başlamıştır. Finans sektöründe ki bu gelişme ise özellike son bir kaç yıl içerisinde de günlük hayatımızda fazlaca yer almış olan dijital para (Bitcoin, Etherium gibi) teknolojileridir.
Dijital paraların kullandığı teknik altyapı doğrudan internet teknolojisinin de değişmesine öncülük eden gelişmeler arasındadır. Ancak bu kısmı yani dijital paralar ile gündemde ki yeri artmış olan Web 3.0'ı konuşmadan önce, web teknolojisinin önceki versiyonlarından kısaca bahsedelim. Bahsini edeceğimiz bu kavramlar ise sırasıyla; Web 1.0, Web 2.0, Web 3.0 (Web 4.0 kavramları da konuşulmaktadır ancak bu içeriğimizde henüz bundan bahsetmeyeceğiz) kavramlarıdır.
Web 1.0 Nedir ?
İnternet teknolojisinin atası ve doğum süreci olarak ifade etsek sanıyorum yanlış bir ifade olmaz Web 1.0 için çünkü web teknolojisinin en yalın ve sade halidir. Peki teknik olarak yalın ve sadelik ne demek ?
İlk web sitelerine bakıldığında bir sunucu üzerinden hizmet sağlayan web siteleri, hiçbir aksiyon barındırmayan ve sadece içeriklerin olduğu sayfalardır. Yani bir kullanıcı yorum yapamaz, kendi içeriğini üretemez veya mevcut içerikler üzerinde herhangi bir eylem gerçekleştiremez. Burada kullanıcı görüntüleme dışında başka bir istekte bulunmaz. Buna teknik bir ifade olarakta “salt okunur” ifadesi karşılık gelebilmektedir. HTML olarak adlandırılan web teknolojilerinin kullanıldığı web sayfalarının olduğu dönemi ifade etmektedir.
Web 2.0 Nedir ?
Sanıyorum Web teknolojisinin bu versiyonu içinde olgunluk dönemi ifadesini kullanabiliriz. Yani Web 1.0'da ki kullanıcı yeteneklerine bakıldığında Web 2.0'da büyük bir devrim gerçekleşmiştir. Web’in popülerlik kazandığı ve kullanıcı etkileşiminin yakalandığı dönem de yine bu dönemdir.
Web 2.0 kullanıcısı artık ilgili web sitesi (hatta artık buna web uygulaması diyebiliriz) üzerinde kendi içeriklerini paylaşabilir, yetkisi olan bölümlerde içeriğe müdahale edebilir, uygulama içerisinde kendi platformunu oluşturabilir seviyeye ulaşmıştır. Konunun girişinde bahsettiğimiz web platformlarının devleri olan Facebook, Twitter, YoutTube gibi yaygın kullanılan web platformlarının da devleştiği ve önem kazandığı dönem bu dönemdir. Facebook üzerinden Web 2.0'ı anlatacak olursak; bir kullanıcı profili oluşturabiliriz, facebook’a giriş (login) olabilir ve bu kullanıcı üzerinden kendi içeriklerimizi (gönderi paylaşma, görsel içerik ekleme) oluşturabilir, hatta arkadaş ekleme eylemi ile dijital bir sosyal çevre oluşturabiliriz. Bu açıdan bakıldığında artık Web 2.0 kullanıcılara “sunucu üzerinden” iletişim kurma imkanı vermiştir. Burada web 1.0'da da ortak olmak üzere en önemli kavram “sunucu” yani ortak ve merkezi bir altyapının var oluşudur web teknolojisinde. Ancak Web 1.0'dan farklı olarakta artık kullanıcı biraz önce bahsettiğimiz Facebook örneğinde olduğu gibi sistem içerisine dahil edilmiştir. Web 1.0'da salt okunur web siteleri varken artık Web 2.0 kullanıcılara da rol vermiştir yani “sosyal web” olarak nitelendirilebilecek etkileşimli bir seviyeye ulaşmıştır. Bu dönemde ileri seviye programlama dilleri (PHP, .Net, Java) yoğun şekilde kullanılmaya başlamıştır, yine bunlara ek olarakta API, AJAX, XML gibi diğer teknolojilerde popülerliğini artırmıştır.
Web 3.0 Nedir ?
2004 yılından bu yana ismini zaman zaman duyduğumuz ancak şartların olgunlaşmamış olmasından ötürü sürdürülebilirlik kazanamamış bir Web teknolojisi seviyesidir. Aynı zamanda Web 3.0 Anlamsal Web (Semantic Web) olarakta bilinmektedir. Giriş bölümünde bahsettiğimiz finans teknolojileri bu web teknolojisinin daha da yaygınlaşmasını sağlamıştır çünkü bu yeni finans teknolojileri tamda Web 3.0 altyapısını kullanmaktadır. Yani merkeziyetsiz bir sistemi kullanan dijital para sektörü aslında doğrudan bir Web 3.0 ürünüdür. Merkeziyetsiz kavramı teknik olarak ne demek sorusunu biraz daha anlaşılır ifadelerle özetleyelim.
Web 1.0 ve Web 2.0 teknolojilerini ifade ederken sunucu, merkeziyetçi gibi bazı tanımlamalar kullanmıştık. Yani bu teknolojilerin kullanılabilmesi için aracı bir sisteme ihtiyaç duyulmaktaydı. Yani siz bir web sitesini ziyaret etmek istediğinizde aslında bir sunucuyu ziyaret etmeniz gerekmekteydi. Şuan bu yazıyı okurken aslında aracı bir sistem olan medium.com’un sunucusuna istek attınız ve bende bu içeriği yayımlamak için medium.com sunucusu üzerinde işlemleri gerçekleştirdim. Yani benim ve sizlerin etkileşim içerisine girebilmemiz için merkezi bir sisteme yani bir sunucuya ihtiyaç vardı. İşte Web 3.0, Web 1.0 ve Web 2.0'dan en net şekilde buradan ayrılmaktadır. En temek ifade ile bir aracıya yani bir sunucuya ihtiyaç duymadan kullanıcıların etkileşim içerisinde olması manasına gelmektedir. Bir başka yönden ise şu şekilde ifade edebiliri: İnternetin şuan ki seviyes ile (Web 2.0) insanlar iletişim kurmak için Facebook Twitter veya bir internet sitesi aracılığı ile iletişim kurmaktadırlar ancak Web 3.0'da kullanıcılar peer to peer denilen yani ağdan ağa denilen doğrudan iletişim kurma fırsatı verilmiş olacaktır.
Aşağıdaki görselde bilinen Web 2.0 platformları ve onların Web 3.0'da ki karşılıkları olan uygulamalar listelenmiştir.
Web 3.0 Neden Önemli?
Web 3.0'ı en iyi ifade eden kavram şüphesiz merkeziyetsiz oluşudur. Bugün kullandığımız bir çok Web 2.0 ürünü (Facebook, Twitter, WhatsApp) merkezi sistemler olduğu için, bu platformlar bizim bilgilerimizi ve haraketlerimizi kayıt eder. Daha sonra bu veriler işlenerek bizim bilgimiz dışında kullanılabilir veya üçüncü taraf platformlara (reklam vs için) satılabilmektedir. Bununla birlikte depolanan bu veriler hackerlar aracılığı ile çalınıp, kötü sonuçlara sebep olabilecek konular içinde kullanılabilmektedir. Yani kişisel verilerin korunması yönünden tereddütler ve endişeler Web 2.0'da fazlası ile mevcuttur. Web 3.0'da kullanılan yöntemler ve uygulamalar bir merkeze bağlı olmadığı için kimse ağa müdahale edemez. Bu açıdan kullanıcının izni olmadan ağ üzerinde dolaşan bilgiler kimse tarafından kayıt edilemez veya bu veriler işlenemez. Yani kullanıcı haklarının ve kişisel bilgi güvenliğinin referans alındığı bir web seviyesidir Web 3.0.
Web 3.0 henüz tam manası ile hayatımız girmiş olmaması ile birlikte, kapsamı da henüz belli değildir fakat son dönemlerde ki gelişmeler bu süreci hızlandığı yönünde mesajlar vermektedir. Yakın zamanda daha fazla gündemimizi meşgul edecek ve internet kullanımımızdaki davranışlarımızın değişikliğine katkı sağlayacak önemli konu başlıklarındandır.
Yakın zamanda Web 3.0'ın geldiği son noktayı da tartışacağımız yeni içeriklerle birlikte buluşmak ümidi ile.
Enver ŞANLI
Web Developer, Social Thinker & Farmer
Kaynaklar :
